Dünya altın rezervi sıralamasında ilk 10’da yer alan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın 2024 yılı sonu itibarıyla toplam altın rezervi 615 tona ulaştı. Dış rezervlerinin yüzde 36’sı altından oluşan Türkiye ayrıca geçtiğimiz yıl rezervlerine 75 ton altın ekleyerek dünyadaki diğer merkez bankaları arasında en büyük ikinci net altın alıcısı konumuna yerleşti.
Altın ihtiyacının önemli bir kısmının ithalat yoluyla karşılandığı Türkiye’de, madencilik sektörü dışa bağımlılığın azaltılması ve cari açığın dengelenmesi konusunda önemli bir misyon üstleniyor. Altın madenciliği alanında Türkiye’de lider konumda bulunan TÜPRAG ise iki işletmesiyle şimdiye kadar 165 ton altın üreterek yaklaşık 7.5 milyar dolar değerinde dövizin ülkede kalmasını sağladı. Şirket, Türkiye’de altın üretiminin lokomotifi olmasının yanı sıra bölgesel kalkınma, yerel istihdam ve sektörel yatırımlarla madencilik faaliyetlerini sürdürülebilir ekonomik büyümenin bir unsuru olarak konumlandırıyor.
Altın madenciliğinin Türkiye ekonomisindeki etkisine yönelik önemli veriler paylaşan TÜPRAG, madencilik sektörünün ülke ekonomisine sağladığı doğrudan ve dolaylı katkıları vurgulayarak, altın üretiminin yalnızca bir ihracat ya da yatırım aracı değil, aynı zamanda cari açığın kapatılmasına destek sağlayan stratejik bir kaynak olduğunu belirtti.
Üretim hacmiyle ülke ekonomisinin büyümesinde itici güç olan TÜPRAG’ın açıkladığı verilere göre, sadece Kışladağ Altın İşletmesi’nde geçtiğimiz yıl 5.41 ton, işletmenin faaliyete geçtiği günden bu yana ise 122 ton altın üretildi. Türkiye’nin dış ticaret açığında en önemli kalemlerden biri olan altın ithalatını dengeleyen TÜPRAG, ülke madencilik sektörüne ve ekonomisine bugüne kadar toplam 2 milyar dolara ulaşan yatırım tutarı ile uzun vadeli katkı sağlamış oldu.
Türkiye‘nin en fazla vergi ödeyen 100 kurumu arasında
İzmir-Efemçukuru ve Uşak-Kışladağ Altın Madenlerindeki üretim faaliyetleriyle Türkiye’de yatırım, üretim ve istihdama katkı sağlamayı sürdüren TÜPRAG, üretim hacmiyle ülke ekonomisinde sürdürülebilirlik ve finansal istikrarın güçlenmesi yanı sıra ayrıca geçtiğimiz yıl 1.8 milyar TL devlet hakkı, 270 milyon TL orman bedeli ve 1.5 milyar TL kurumlar vergisi ödeyerek ülke ekonomisine ayrıca katkı sundu. Bu kapsamda son vergilendirme döneminde açıklanan kurumlar vergisi listesinde TÜPRAG tüm Türkiye’de 63. sırada yer aldı.
Bu noktada, madencilik sektörü açısından önemli tartışma konularından biri olan “devlet hakkı” ve madencilik faaliyetlerinden kamuya aktarılan gelirler, sektörün ülke ekonomisine katkısını anlamak açısından büyük önem taşıyor. 3213 sayılı Maden Kanunu’na göre devlet hakkı oranları madenin türüne ve piyasa koşullarına göre belirlenirken Altın Madencileri Derneği’nden alınan bilgilere göre; 2023 yılında Türkiye genelinde altın madeni üreticileri toplamda 3 milyar 800 milyon TL devlet hakkı, 6 milyar 150 milyon TL kurumlar vergisi ve 550 milyon TL orman bedeli ödedi. 2024 yılı özelinde, Türkiye’de bir altın madeninin yaklaşık toplam satış gelirinin yüzde 25’i devlet hakkı, orman bedeli, diğer vergiler ve yasal yükümlülükler kapsamında kamuya aktarılırken yüzde 55’i işletme giderlerine, 10’u ise yatırım harcamalarına yönlendiriliyor. Bu çerçevede, bir altın madeni şirketinin faaliyetlerinden elde ettiği toplam gelirin yalnızca yaklaşık yüzde 10’u net kazanç olarak şirket bünyesinde kalıyor. Dolayısıyla sanılanın aksine bir işletmede altın madeninden elde edilen gelirin yüzde 90’ı ülke içinde kalıyor.
Üretim süreçleri ve miktarları kamu kurumlarınca denetleniyor
Öte yandan altın üretimi sırasında gerçekleştirilen analizler ise Türkiye’deki akredite laboratuvarlarda yapılarak üretilen altının miktarı ve kalitesi, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirli dönemlerde denetlenip, Borsa İstanbul Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasasına (KMTP) aylık ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’ne (MAPEG) ise yıllık periyotlarda düzenli olarak raporlanıyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı da proje değerlendirmesinde bağımsız numune alımları ve analizler gerçekleştirerek proje verilerini doğruluyor. Dolayısıyla Türkiye’de altın madenciliği faaliyetleri, ulusal mevzuat ve uluslararası standartlara uygun olarak yürütülüp, üretim süreçleri ve miktarları ilgili kamu kurumları tarafından düzenli olarak denetleniyor. Üretilen altın külçeleri ise işletmeler tarafından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (TCMB) Türk Lirası (TL) cinsiyle satılıyor. 200 ton altın tüketimindeki talebin önemli bir kısmını ithal eden Türkiye’de üretilen dore altın yurt içinde rafine edilip, TCMB tarafından satın alındığından cari açığa neden olmanın aksine döviz çıkışının engellenmesine ve döviz rezervlerinin korunmasına katkı sağlıyor.
İstihdamın yüzde 85‘ini bölge halkı oluşturuyor
Üretimle sınırlı kalmayıp, yerel istihdamı artırarak, bölgesel ticareti canlandırarak ve kırsal kalkınmaya destek olarak ekonomik katma değer yaratan madencilik sektörünün amiral gemisi olarak tanımlanan TÜPRAG, Uşak’taki işletmesindeki istihdamın yüzde 85’ini bölge halkından sağlıyor. Bölgenin ekonomik sürdürülebilirliği açısından önemli kazanım sağlayan TÜPRAG, bölge halkının ekonomik güvenceye kavuşmasına olanak tanıyor.
Maden işletmesi için gerekli olan yıllık toplam mal ve hizmet alımının yüzde 54’ü yerel tedarik süreci kapsamında bölgedeki işletmelerden sağlanıyor. Sosyal sorumluluk projeleriyle de bölgenin kalkınmasına destek veren TÜPRAG, Çevre köylerin refah seviyesini yükseltmek ve kırsal yapıyı güçlendirmek amacıyla bugüne kadar yaklaşık 30 milyon doların üzerinde sosyal yatırım gerçekleştirip, eğitimden sağlığa, altyapıdan tarımsal kalkınmaya bölgedeki yaşam standartlarının yükseltilmesi için sürdürülebilir projelere öncülük ediyor.
